Zajazd Damrau w Gerswalde (Jerzwałd)

Gustav Damrau prawdopodobnie przejął budynek po zmarłym w roku 1898 Gottfriedzie Pukall, który prowadził prawdopodobnie pierwszy zajazd w Gerswalde.

Gustav Damrau ożeniony z Berthą z domu Krebs. Ślub w Łęgowie 18 lipca 1891 roku musiał odkupić Zajazd w centrum Gerswalde na początku XX wieku od rodziny Pukall. W tamtym czasie bowiem już istniał zajazd Hermanna Petraschewskiego (ur.28.07.1848 – zm. 25.08.1935, Gerswalde) i Paula Schramke (ur. 13.01.1873, Schwalgendorf – zm. 5.11.1924, Gerswalde). Syn Hermanna Petraschewskiego, Max (ur. styczeń 1890, Gerswalde) oraz syn Paula Schramke, Herbert (ur. 12.06.1910, Gerswalde). prowadzili te zajazdy w latach międzywojennych.

Gustaw i Berta Damrau mieli synów: Paula Ericka (ur. 10 kwietnia 1892 r w Iławie) oraz Franz Friedrich (ur. 27 grudnia 1901 w Łęgowie k. Kisielic).

Po lewej stronie była stajnia dla koni. W środkowej części budynku był ganek oraz wejście do zajazdu, Również były tam schody prowadzące na pierwsze piętro, gdzie znajdowało się mieszkanie właściciela.

Na podwórku znajdowała się tzw „wozownia”, którą po II WŚ rozebrano.
Główny budynek Zajazdu Damrau byl wielokrotnie przebudowywany. Zapewne jego początki sięgają XVIII wieku, o czym świadczą łukowe ceglaste sklepienia w piwnicach. Ostatnią przebudowę Zajazdu Damrau w roku 1925 dokonał syn Gustawa, Paul wraz z żoną Friedą Damrau, z domu Münster. On też dobudował od strony ulicy GrosseSee Strasse Salę balowo – widowiskową.

Zajazd Damrau miał kiedyś drewniany ganek, który został zniszczony po wybuchu wojny w wyniku kolizji ciężarówki z przyczepą wiozącą dachówki i samochodu cysterny. Ciężarówka z dachówkami staranowała ganek zajazdu bez naruszenia jego murów. W sali zajazdu Damrau uprawiano gimnastykę sportowa dwa razy w tygodniu. Miesiące zimowe były przeznaczone wyłącznie do ćwiczeń z przyrządami. Wielu członków miejscowego Związku Gimnastycznego osiągnęło wysoki poziom sportowy. Na zakończenie wieczornych treningów ich uczestnicy siadali wokół dużego pieca i z zapałem śpiewali ludowe i sportowe piosenki.

W sali Damraua urządzano przedstawienia objazdowego teatru dla mieszkańców wsi. Zimą odbywały się tam choinki bożonarodzeniowe dla dzieci, ostatnia w 1943 r. 21 stycznia 1945 r. po południu w sali zajazdu Damrau było kino objazdowe z kroniką filmowa. Kilka godzin później, około godz.18.30, mieszkańcy Jerzwałdu otrzymali rozkaz opuszczenia wsi w ciągu godziny przed zbliżającymi się wojskami radzieckimi (Sowieci opanowali Jerzwałd rankiem 23.01.1945 r.). Rosjanie w sali zajazdu Damrau urządzili stajnię dla koni bez zwracania uwagi na podłogę wyłożoną parkietem, a w zajeździe zakwaterowali swoich żołnierzy. Po opuszczeniu wsi przez Rosjan polscy osadnicy w sali Damraua urządzili prowizoryczny kościół do odprawiania niedzielnych nabożeństw. Wiejskie zabawy organizowano w tym czasie w spichlerzu młyna.

Z informacji p. Giseli Mazur z d. Herman w małym budynku (obecnie Pianoforte) przy Sali widowiskowo – balowej była sala bilardowa.

Po wojnie w budynku tym zamieszkał Franciszek Polewaczyk (ur.28.09.1906 – zm.28.02.1970, Susz), który założył tu sklep kolonialny.

*Obie fotografia ze zbiorów Państwa Dulów*

Pan Polewaczyk mieszkał również w tym samym budynku

pamiątka pierwszej, po wojnie I Komunii Swiętej z roku ok 1947/48 zrobione przed budynkiem dawnego zajazdu Damrau:

I-szy rząd u dołu – od lewej (klęczą): Aleksander Mazur, Krystyna Polewaczyk (na kolanach u mamy), Kazimiera Mikołajczyk, Gabriela Igielska, Urszula Stella, Zbigniew Polewaczyk (stoi), Augustyn Polewaczyk.
II-gi rząd – od lewej: Antoni Mazur, Maria Mazur, organista (siedzi), Marianna Polewaczyk, ksiądz, Franciszek Polewaczyk, Tomasz Polewaczyk.
III- ci rząd – od lewej: Czesław Mazur, Bronisława Mazur, Maria Stella, Leokadia Solarz,
Antoni Mazur (ojciec), Franciszek Balewski.

W roku 1947 w Jerzwałdzie otwarto drugi sklep tym razem GS- owski, który mieścił się w domu p. Pietrzyk z wejściem od strony ulicy. Nie było wtedy ogrodzenia. Ok. roku 1950 p. Polewaczyk musiał zamknąć swój sklep (być może go do tego zmuszono) i lokal przejął GS, przenosząc swój sklep od p. Pietrzyków.
Mieściły się tu również:
– Urząd Gromadzkiej Rady Narodowej
– Klub Rolnika
– Biblioteka

Biblioteka W roku 1948 powstał w Jerzwałdzie punkt biblioteczny. Prowadził go Gerard Kłodziński, które podarował również na ten cel swój własny księgozbiór.
W 1956 roku biblioteka stała się samodzielną placówką opartą o budżet GRN w Jerzwałdzie. Od roku 1959 kierowniczką została Maria Rydzynska, następnie od 1964 Sabina Jasińska zaś od 1967 Hildegarda Szramke. W roku 1968 kierowniczką Biblioteki została Bogusława Łagowska.

Rok ok 1955. Od lewej strony: Hanna Prokopek, Marianna Smagała

Na zdjęciu przed salą widać rosnące drzewo jesionu, które wg. informacji Antoniego Mazura zasadzono w wiosna 1945 roku. On je zapamiętał jeszcze jako młodą sadzonkę. Na tym zdjęciu to drzewo może mieć ok 10 lat.

Pierwsza od prawej to Pani Anna Guza, potem Janina Jaskulska, NN, Pani Leniec za nią ktoś nieznajomy, dalej Jan Piekarski a na końcu Jan Grędziński.

Stałymi mieszkańcami tego domu od roku 1960 byli Zuzanna i Maksymilian Łangowscy. Zajmowali oni dwa pokoje na piętrze. W pokojach od strony podwórka nocowali pracownicy sezonowi. W latach 60 -tych mieszkanie na piętrze po prawej stronie zajmowała nauczycielka i bibliotekarka Bogusława Łagowska. Rodzina Łangowskich ok roku 1965 przeprowadziła się do mieszkania na piętrze od strony podwórka, natomiast mieszkanie od strony ulicy zajęli Gisela i Antoni Mazurowie.

Od 1979 roku bibliotekę prowadziła Helena Rybaczuk.
Zaś w sali balowej po wojnie odbywały się msze katolickie a potem bale organizowane przez Jerzwałdzką OSP oraz projekcje kina objazdowego.

*Biblioteka w Jerzwałdzie. Rok 1979. foto ze zbiorów Anny Rybaczuk.*

Oto widok Sali balowej (lata 70- te XXw

Jesień, lata 90 – te XXw.

obie fotografie autorstwa Janusza Sokolowskiego

Jesion został wycięty ok. 2000 roku gdyż jego korzenie dewastowały już konstrukcje budynku.

Od strony podwórka

Tak wyglądał budynek wiosną roku 2009 od strony ulicy Nadjeziornej.

Jesienią 2009 roku rozpoczął się remont budynku, w którym mieścił się wcześniej „Bar pod Jesionem”.

W latach 90-tych ora do roku ok. 2014 w budynku tym mieściły się dwa sklepy spożywcze, w tym jeden prywatny.

Przed budynkiem, w roku 2012 postawiono tablicę historyczną

Frida i Paul Damrau’owie mieli dwoje dzieci:

– Edith Damrau, wyszła za mąż za Burkharda Streitz

– Erhard Damrau ożenił się z Anneliese z domu Bühler

Wnuki: Ullrich, Ulrike i Britta

Wyjechali w głąb Niemiec prawdopodobnie jeszcze przed wkroczeniem Rosjan do Gerdwalde w styczniu 1945 roku i zamieszkali w Oppenweiler niedaleko Stuttgartu.

14 czerwca 1965 roku w Oppenweiler zmarł Paul Damrau przeżywszy 73 lata.