W Jerzwałdzie (dawniej Gerswalde), jak przystało na największą wieś w powiecie Morąskim (dawniej Kreis Mohrungen) było kilka sklepów. Sklep Tilsnera Usytuowany przy Saalfeld Strasse 9 . W latach 70 – tych XX w. był tu punkt skupu mleka, a obecnie Pensjonat Jerzwałd 14. Pamiętam, kiedy na samym początku lat 70 – tych budowano tu mleczarnię, zlikwidowano tzw. „spalonkę” po sklepie Tilsnera. Kiedy spychano gruzy potężnym „detem”, za sterami, którego siedział Max Łangowski my, dzieci jerzwałdzkie widzieliśmy jakie ciekawe rzeczy wyłaniały się spod gruzów. Były to porcelana, sztućce, i inne artykuły gospodarstwa domowego i sklepowego, wagi, monety, itp. Niektóre z nich znalazły się potem w jerzwałdzkich domach, ale z tego co pamiętam porcelanę to raczej tłukliśmy na miejscu. Bo była, jak to się wtedy mówiło „hitlerowska”. Pamiętam, że znalazłem nawet złotą monetę, którą mi odebrał ktoś z dorosłych osób. I tak po sklepie Tilsnera, o którym wtedy nic nie wiedziałem został tylko pusty plac. A jak ten sklep wyglądał przed wojną? Jedyne fotografie mi znane, to te z pocztówek z cyklu „Grüss aus Gerswalde”.
Hermann Tilsner urodzony ok. 1880 roku ożenił się z Auguste z d. Schipplick, urodzoną ok. 1890 roku, córką Friedricha i Louise z d. Behnert.
Hermann Tilsner prawdopodobnie zmarł lub poległ w I Wojnie światowej więc Auguste prowadziła sklep już sama.
Na obu pocztówkach widnieje tartak G. Murscha, który po I Wojnie światowej uległ znacznej rozbudowie i można stosunkowo dokładnie określić okresy funkcjonowania sklepu Hermanna Tilsnera i Auguste Tilsner.
Ok roku 1927 lub 1928 z wdową po Hermannie Tilsnerze ożenił się znany jerzwałdzki karczmarz Hermann Petraschewski (ur.28.07.1848 – zm. 25.08.1935, Gerswalde), który również owdowiał. Jego żona Karoline z d. Stahlberg zmarła w wieku 77 lat 4 marca 1927 roku w Gerswalde. Hermann w tym czasie miał już blisko 80 lat. Tym oto sposobem Hermann, ojciec i Max, byli mężami sióstr Auguste i Marty z d. Schipplick. niestety był już w podeszłym wieku i po kilku latach, w roku 1935 zmarł.
Auguste dalej prowadziła sklep we własnym domu. Herbert Schramke wymienia ją w spisie prowadzących działalność gospodarczą w Gerswalde jako „Lebensmittel und Gemischtwaren Petraschewski Aug.”.
Nie wiemy niestety jak potoczyło się życie po wojnie Pani Auguste Petraschewskiej 1. Voto Tilsner z d. Schipplick,
Przed działką, na której stał sklep Tilsnera w 2012 roku postawiono tablicę historyczną, jedną z dziesięciu w naszej wsi.
Obecny właściciel posesji, Paweł Kaoka w trakcie budowy pensjonatu w ruinach po domu Tilsnerów odnalazł tablicę jednej z pierwszych pruskich ubezpieczalni – poddał ją profesjonalnej renowacji i teraz wisi w jego jerzwałdzkim pensjonacie.
Ubezpieczalnia przestała istnieć w 1922 r. więc wysoce prawdopodobne, że funkcjonowała tam równolegle do sklepu filia pruskiej ubezpieczalni przed 1922 r.
W trakcie budowy pensjonatu inwestor odnalazł stare cegły i postanowił zbudować z nich narożnik dawnego sklepu Tilsnera. Wybrał do tego właściwą lokalizację.
Na fotografii z pocztówki widać szczyt budynku wozowni zajazdu Damrau, więc sklep Tilsnera musiał być usytuowany frontem do drogi Zalewskiej.
Na zdjęciu z lat 30 – tych, zajazdu Damrau widać szczyt budynku sklepu Tilsner, który charakteryzował się małym kątem nachylenia dachu.
Pomiędzy tymi dwoma budynkami w tamtym czasie płynęła rzeczka Jerzwałd, która w latach 80 – tych na tym odcinku została poprowadzona podziemną betonową rurą o średnicy ok 1 m aż do jeziora Płaskiego. Na drodze Zalewskiej był wówczas także most.
Źródła:
– Informacja Pawła Kaoki
– informacja Eugeniusza Łangowskiego
– informacja Kazimierza Madeli
– informacja Giseli Mazur z d. Herman
– portal www.myheritage.pl
